Notiqlik Sanati

Kishilik jamiyati paydo bolibdiki, soz va nutqdan foydalanish, uning imkoniyatlari doirasida fikr yetkazish va qabul qilishning turli usullari shakllangan.
Zamon rivoji, insonlar dunyoqarashi jadal rivojlangan va yuksak taraqqiy etgan texnologiyalar davrida notiqlikning orni beqiyos.
Jahon miqyosida xalq qalbi va ongi uchun keskin va shafqatsiz kurash ketayotgan bir paytda bu jarayonga qarshi chuqur bilim va marifat bilan javob bera olish, voizlik mahorati orqali fikr yetkazish sanatini egallashni davrning ozi talab qilib turibdi.
Barcha jabhada butun jamoani oldinga boshlash, vatanparvarlik hissini uygotish va insondagi ayrim illatlarni yoqotishda notiqlikning samarasi bebahodir.
Keling, bu safargi mavzumiz notiqning oldiga qoyiladigan vazifalar haqida bolsin.
Malumki, notiqlik sanati miloddan avvalgi V asr boshlarida Yunonistonda shakllangan.
Aristotel, Demosfen, Sitseron kabi ijodkor notiqlarning nomi jahonga mashhur bolgan.
Ular ritorika yani notiqlik sanatini yuksak choqqilarga olib chiqqishgan.
Aristotel nutqda aniqlik bolmasa, kozlangan maqsadga erishib bolmasligini, notiqlik sanatining asosiy yutugi ham uning aniq va tushunarli bolishidadir deya izohlagan.
Notiq tayyorlayotgan nutqini har tomonlama organib chiqqandan songgina keng ommaga tatbiq etmogi lozim.
Bu talablar hozirgacha ozining ahamiyatini yoqotgan emas.
Aristotelning ushbu fikrlari hozirgi notiqlik maktabida nazariya sifatida qabul qilingan.
Sud notiqligi boyicha shuhrat qozongan Sitseron nutqlarida fikr erkinligi hukmron bolgan va notiqning falsafiy, siyosiy, axloqiy qarashlari har doim uygun tarzda mujassamlashgan.
Sitseron notiq sifatida oz tinglovchisiga emotsional tasir etish masalasiga alohida etibor bergan.
Shuning uchun ham uning nutqlarida balandparvoz soz, ibora va jumlalar kop uchrar, nutqining umumiy yonalishi ulugvor uslubga moyil edi.
Biroq ana shu ulugvorlik orasida u oddiylik, kulgi-mutoyiba, ritorik savollardan ham foydalanardi.
Shu jihatdan qaraganda, uning nutq uslubi qorishiq, umumiylashgan uslubga ham oxshab ketardi.
Sitseron matnning ravonligi, gozalligi, ifodaliligi va musiqiyligiga alohida ahamiyat bergan.
Uning fikricha, har qanday notiqning asosiy maqsadi tinglovchining zavqini uygotib, oziga moyil qilishdan iborat.
Shuning uchun ham yuqorida takidlaganimizdek, Sitseron emotsional tasir korsatishga koproq diqqatini qaratgan.
Hozirgi davrga kelib ham ushbu sohani organilishida muhim qadamlar qoyilmoqda.
Deyl Karnegi, Erik Toms, Entoni Robbins kabilarni misol qilishimiz mumkin.
Deyl Karnegining notiqlik togrisidagi fikrlarida oziga bolgan ishonch yuqori baholaniladi.
Sitseron ham ozining Notiqlik sanati kitobida Oziga bolgan ishonchning mavjudligi ulkan boylikdir deya etiroflagan [4].
Notiq tinglovchilar huzurida ozini dadil sezishi uchun, goyo bu bosqichlarni allaqachon bosib otganday his qilib, erkin tutsa oziga bolgan ishonch yanada mustahkamlanadi.
Tinglovchi ham hech shak-shubhasiz notiqning gaplariga shubha bildirmay, diqqat bilan tinglaydi.
Xulosa ornida, biz ham notiqlik boyicha oz qarashlarimizni keltirib otishni joiz, deb bildik.
Avvalambor, nutq sozlovchi tayyorlayotgan nutq materialiga diqqatli bolishi kerak.
Kirish, asosiy qism va xulosani togri joylashtira olishi lozim.
Tinglovchilarni zeriktirib qoymaslik uchun turli xil hikoya yoki latifalardan unumli foydalanib, jest(qol harakati)larni ishga solsa foydadan holi bolmaydi nazarimizda.
Aniqlik va londalik esa notiqning asosiy va kundalik quroli bolmogi kerak.

Page navigation:

• < Prev
• Next >