Jarayon

HARAKATDAN TOXTAGAN
JARAYoN QISSASI
Esse-muqaddima
Aftidan kimdir Yozef K.ga tuhmat qilgan
chogi, axir u hech kimga yomonlik qilmagan, bi-
ron-bir nojoya ish ham sodir etmagandi, shunga
qaramay uni hibsga olishdi.
Kimdir hibsga olindimi, demak, hademay sud
jarayoni boshlanadi.
Sud jarayoni asnosida,
odatda qandaydir haqiqatlarga oydinlik kiri-
tiladi.
Asarning nomlanishi oquvchini birin-
chi navbatda shunday xayolga undaydi.
U ozini
sud jarayoni haqidagi tafsilotlarni oqishga
choglaydi.
Biroq.
Yozef K.ning hibsga olinishi haqidagi xabar
bilan boshlangan Jarayon birinchi marta 1925
yili nashr etilgan bolsa-da, ayrim malumot-
larga kora, u 19141915 yilda, boshqa malumot-
larga qaraganda esa 19181919 yilda yozilgan.
Harqalay, Frans Kafka Jarayonni yozganida
3035 yosh orasida bolgan.
Shu yoshdagi odam ha-
yotning bu qadar murakkab sinoatlarini qanday
qilib bir roman qahramoni timsolida mujassam
qila oldi ekan, degan savol hali-hanuz dunyoda-
gi koplab adiblarni, mutaxassislarni, adabiyot
ixlosmandlarini qiziqtirib keladi, oyga toldi-
radi.
Bahsga chorlaydi.
Munozaraga undaydi.
Tugal yechim, tugal xulosa esa topilmaydi.
Bordi-yu topilganda, bordi-yu roman bir
oqishda kongilga, shuurga tolasicha jo bolib qoya
qolganida, uni ikkinchi, beshinchi, yettinchi mar-
ta oqish hojati qolmaganida Jarayon degan
asar Frans Kafka degan ismga qoshilib allaqa-
chon unutilib ketgan bolar edi.
Jarayon bir otirishda, bir kechada oqiladi-
gan roman emas.
Uni oqish xiyla qiyin.
Bir bob
oqib, orqaga qaytishingiz, xayol qochib, oqiyotgan
tafsilotlaringizni tushunmay qolishingiz, gap
nima haqda borayotganini ilgashga qiynalib,
kalavaning uchini yoqotib qoyishingiz hech gap
emas.
Jumla tuzilishi, gap qurilmasi, fikrni
ifoda etish uslubi ezmalikka, hatto mijgovlik-
ka moyil.
Boshqacha, ozgacha, galati.
Ozgacha, galati sifatlari Jarayongagi-
na emas, adibning butun ijodiga eng ixcham va
londa tarif deyish mumkin (adibning kunda-
liklarida Yozganlarim ham galati, degan jum-
la keladi).
Gayritabiiy tasvir, gayritabiiy
odamlar obrazi.
Chunki adibning, adib shaxsi-
ning, Frans Kafka degan inson zuvalasining
ozi gayritabiiy.
Shularning mahsuli olaroq,
yozuvchining badiiy tafakkuri goyatda gayrita-
biiy ekanligidan ajablanmasak ham boladi.
Romanning boshlamasiga etibor berdingiz-
mi? Hech bir kimsaga yomonlik qilmagan, hech bir
nojoya ishga qol urmagan Yozef K.ni nima sabab-
dan hibsga olishdi? Shuning ozi galatilikning
boshlanishi emasmi?
Shu galatilik oquvchini maftun etadi, u maz-
kur savol javobini topaman, degan xayolda oqiy-
veradi, oqiyveradi.
Javobdan esa darak yoq.
Ustiga-ustak sahna oshgani sayin savollarning
soni ortaveradi.

Page navigation:

• < Prev
• Next >